KADIKÖY ‘ün BAHARİYE ‘deki RUM METROPOLİTLİĞİ…..

Kadıköy Bahariye caddesi üzerindeki Süreyya Operası ‘nın önünden geçip Moda istikametine devam ederken hemen yanı sıra yer alan geniş bahçeli beyaz ahşap binanın önünden pek çoğumuz öylesine geçer gideriz…..Halbuki bu bina Kadıköy Rum Ortodoks Metropolitliği ‘ni içerisinde barındırmaktadır.

Bu bina ve Metropolitlik ise Kadıköy ‘ün tarihinin bir parçasıdır.

Kadıköy general Asım Gündüz ( Bizim BAHARİYE dediğimiz ) caddesi üzerinde bulunan Süreyya sinemasının yerinde ve yanında 1900 yılları başında Köçeoğlu ‘na  ait ikiz kâgir konağı bulunmaktaydı.1800 lü yılların ortalarında bunların hemen ilerisinde Köçeoğlu Hamamını yaptırdığı bilinir. ( Hamamın , şimdiki Mango nun olduğu binanın önünde giriş kapısı kemeri kalmıştır. )  

Bu konak , Köçeoğlu döneminde haremlik ve selamlık olarak ikiye ayrıldı.Konak içerisinde haremlik selamlık arasındaki bağlantı ise binanın orta bölümünde bulunan büyük duvardan açılan kapıdan sağlanırdı.

1908 yılında Köçeoğlu konakları satışa çıkartınca , selamlık bölümünü Süreyya Paşa ve haremlik bölümünü de Kadiköy Metropoliti 5.Yermanos satın aldı.

Süreyya Paşa satın aldığı selamlık bölümünü yıktırarak 1923-1927 yılları arasında

bügün Süreyya Operası olan  o zamanki Süreyya Sineması ve Operası ( açılış 6 Mart 1927’) nı yaptırmıştır.

Haremlik Bölümü ise Metropolit 5.Yermanos tarafından Rum Cemaatine hibe edildi ve bugüne kadar Kadıköy ve Tevabii Rum Metropolitliği olarak hizmet vermektedir.

Bu bina daha sonra 2006 yılında Kadıköy Rum Kiliseleri ve Mezarlıkları Vakfı ‘na devredilmiştir.

Şimdi de Yel değirmeni ‘li , Mimar Sn.Arif Atılgan ‘ın yazılarında bahsettiği bu binalar hakkında anlattıklarına bakalım :

“ 1906 tarihli Goad Haritalarında Köçeoğlu Hamamının biraz aşağısında, aynı arazide bir bina daha görülür. Ayrıca hemen altındaki sokağın adı Köçeoğlu Sokaktır. Görülüyor ki Köçeoğlu’nun burada da bir köşkü vardır. Köçeoğlu Köşkünün Hamamla birlikte veya Hamamdan sonra yapıldığı belli olmaktadır.

Köşk o yılların tarzıyla birbirine bitişik selamlık ve haremlik bölümleriyle ikiz olarak inşa edilmiş. Harita incelendiğinde yapının 2 katlı ve ahşap olduğu anlaşılır. Kapısının olduğu üst taraftaki bölümü Selamlık, alt taraftaki bölümü Haremliktir. 

Haritadaki notlardan 1 Bodrum + Zemin Kat + 1. Normal kat olarak bodrum hariç 2 katlı olduğu belli olmaktadır. Bina ahşap karkas sistemdedir. Dışı ahşap, iç tarafları eski usul ahşap üstü sıva (bağdadi) ile kaplanmıştır. Girişin karşısındaki merdiven ortadan yarım kat çıkmakta, iki yana uzayan sahanlığın iki tarafından üst kata iki merdivenle çıkılmaktadır. Selamlık bölümünden Haremlik bölümüne, yarım kat yükseklikteki merdiven sahanlığının ortasındaki kapıdan geçilmektedir. “

            

   1906 Goad Haritasında Köçeoğlu Köşkü (Haremlik ve Selamlık Bölümleri birlikte)

( sn.Arif Atılgan dan alıntıdır. )

  

“ Aşağıdaki haritada 1939 tarihli Pervititch Haritalarında Metropolitlik Binası ve Süreyya Sineması görünmektedir. Metropolitlik Binasının arsasının Süreyya Sinemasınınkinden biraz daha büyük olduğu görülmektedir.. Köçeoğlu Sokağının adı Kalfaoğlu olarak değiştirilmiş, Köçeoğlu Hamamı ile Metroplitiliğin arasına Nevzemin Sokak açılmıştır.”

                                        ( Harita  sn.Arif Atılgan dan alıntıdır. )

Metropolitlik Kadıköy’de çok kereler yer değiştirmiş. İlk bina Kadıköy Çarşı’daymış, bir ara Moda’daymış. Kuzguncuk ’a bile gitmiş metropolitlik.

Metropolitin Kadıköy Gazetesine yaptığı röportajdaki deyişi ile :

“ Bu tarihi konak, müze gibi bir bina. Burada ikonalar, sanat eserleri var. Ayrıca 1800’lerden kalma nadide eserlerin de aralarında bulunduğu yaklaşık 5 bin kitaplık bir kütüphane mevcutmuş. Bunlar, çoğu Rumca olan tarihi, sanatsal ve dini eserler.

Metropolit , Metropolitlik nedir ?

Constantinopolis ( İSTANBUL ) Ekümenik Patrikhanesi , 

MS. 37 yılında İsa Peygamberin havarilerinden olan Apostol Andrea tarafından kurulmuştur. MS. 451 yılında Kadıköy’de toplanan 4 ncü Ekümenik Konsül’ün kararları ile Roma Patrikhanesi ile eşit sayılmıştır. Roma İmparatorluğu’nun Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasından sonra, Bizans İmparatorluğu içindeki Hıristiyanlar, İstanbul Ortodoks Kilisesi’ne bağlanmış ve “Doğu Kilisesi” olarak da adlandırılan Ortodoks Kilisesi, 5 nci yüzyılda Katolik Kilisesi’nden ayrılmıştır.

İstanbul’un fethini müteakip Fatih Sultan Mehmet, Constantinopolis Patriği seçilen Gennadios ’a Türk ve İslam hukuku çerçevesinde, patriğin görev ve yetkilerini gösteren, Patrikhane’ye bazı ayrıcalıklar tanıyan bir ferman çıkarmıştır. 

Fatih’ten sonra ise Osmanlı hükümdarlarının Patrikhane’ye verilen imtiyazları benimseyen fermanlar vermesi gelenek haline gelmiştir. Böylece Fener veya Ökümenik Patriklik de denilen Patrikhane ve Rum Patrikliği 'nin yasal statüsü süreklilik kazanmıştır.

Halen ,Türkiye'de resmî olarak “ Fener Rum Patrikhanesi “ , dünyada “ Constantinopolis Ekümenik Patrikhanesi “ olarak bilinir.

Metropolit : Hıristiyanlığın Ortodoks mezhebinde, patrikten sonra gelen ve bir bölgenin tüm kiliselerinden sorumlu din işlerinde en yetkili makamda bulunan din adamıdır.

Metropolit, Hristiyanlıkta piskopos veya başpiskopos. Ortodoksluk'ta: Yunan Kiliselerinde Başpiskopos ile Piskopos arasında bir unvanken, Slav Kiliseleri'nde ve Antakya Patrikliğine bağlı kiliselerde Patrik ile Başpiskopos arasında bir unvandır.

Metropolitin bulunduğu ve işlerini idame ettiği kuruma da “Metropolitanlık” denir.

Türkiye’deki Ekümenik Patrik 'in ve Sen Sinod 'un (Yüce Meclis) üzerlerinde direkt otoritesi, (tayin ve azil hakkı ) olan baş episkoposluk, metropolitlik ve diğer kurumlar şunlardır:

Türkiye'de  İstanbul                                  Baş episkoposluğu         (Bartolomeos'un kendisi), Kadıköy                                 Metropolitliği,  Tarabya                                  Metropolitliği,  Adalar                                    Metropolitliği,  Gökçeada ve Bozcaada        Metropolitliği;

Kadıköy’de, bu Metropolitliğe bağlı toplam 11 kilisenin 400 kişi civarı cemaati kalmış.

( Kadıköy’de 1964 sürgünü öncesi 20 bin Rum yaşardı…“1964 ’te 13 bin Yunanistan pasaportlu kişi sınır dışı edildi. Bu sınır dışı olayı Kıbrıs ’taki olaylar sonrası oldu. 

13 bin kişi gitmiş ama onların aileleriyle birlikte iki ayda gidenlerin sayısı 50 bini bulmuş. 

O tarihlerde ilkokuldaydım ve bir sabah okula geldiğimizde bazı rum arkadaşlarımızın yokluğunu hemen farketmiştik…sonra esnaftan ve komşulardan da gidenlerin olduğunu gördük..Bir gecede Kadıköy boşalmıştı adeta..

sonradan öğrendiğimiz üzere Yunan pasoportluların 24 saatte ülkeyi terk etmesi istenmiş )